Cộng hoà Bồ Đào Nha
Bồ Đào Nha (
tiếng Bồ Đào Nha: Portugal,
[puɾtuˈɣaɫ]), tên chính thức là
Cộng hòa Bồ Đào Nha (
tiếng Bồ Đào Nha: República Portuguesa
[7],
[ʁɨ'publikɐ puɾtu'ɣezɐ]), là một quốc gia nằm ở Tây Nam
châu Âu trên
bán đảo Iberia. Bồ Đào Nha là nước cực Tây của
châu Âu lục địa. Bồ Đào Nha giáp với
Đại Tây Dương ở phía Tây và phía Nam, giáp
Tây Ban Nha ở phía Đông và phía Bắc. Các quần đảo
Açores và
Madeira ở ngoài khơi
Đại Tây Dương cũng thuộc Bồ Đào Nha.Trên lãnh thổ Bồ Đào Nha ngày nay, con người đã có mặt từ
thời tiền sử. Các dân tộc cổ đại như người Gallaeci, Lusitania,
Celt, Cynete,
Phoenicia,
Carthage,
La Mã cổ đại và
những dân tộc German như Suevi, Buri, và
Visigoth đã để lại ít nhiều ảnh hưởng đến lịch sử lãnh thổ Bồ Đào Nha ngày nay. Lãnh thổ Bồ Đào Nha lúc đó được sáp nhập vào
Đế quốc La Mã thành tỉnh
Lusitania. Văn hóa La Mã để lại dấu ấn sâu đậm, nhất là về mặt ngôn ngữ:
tiếng Bồ Đào Nha gốc từ
tiếng Latinh của người La Mã. Vào
thế kỷ thứ V, sau khi Đế quốc La Mã sụp đổ, những bộ tộc German tràn vào xâm chiếm. Sang đầu
thế kỷ thứ VIII,
người Moor theo đạo
Hồi giáo từ
Bắc Phi mở cuộc chinh phục Lusitania, chiếm được gần hết
bán đảo Iberia, thu phục các tiểu vương quốc German theo đạo Thiên Chúa về một mối.Những thế kỷ kế tiếp, dân đạo Thiên Chúa cố đánh đuổi người Hồi giáo trong cuộc "Tái chinh phục".
Bá quốc Bồ Đào Nha được thành lập và là một phần của
Vương quốc Galicia. Vì vương quốc được thành lập, công nhận năm 1143 và có biên giới ổn định năm 1249, Bồ Đào Nha tự nhận là
quốc gia dân tộc lâu đời nhất ở
châu Âu.
[8]Trong suốt
thế kỷ XV và
XVI, nhờ thám hiểm hàng hải, Bồ Đào Nha đã thành lập một đế quốc toàn cầu bao gồm những
thuộc địa ở
châu Phi,
châu Á và
Nam Mỹ, trở thành một trong những nền kinh tế, chính trị và quân sự mạnh nhất thế giới. Năm 1580, Bồ Đào Nha liên minh với Tây Ban Nha tạo thành Liên minh Iberia. Tuy nhiên vào năm 1640, Bồ Đào Nha cũng cố lại chủ quyền và độc lập trong cuộc
Chiến tranh phục hồi Bồ Đào Nha, dẫn đến một triều đại mới được thành lập và trở về tình trạng chia tách của hai vương triều và đế quốc.Năm 1755, có động đất mạnh ở
Lisboa, sau đó Bồ Đào Nha bị
Tây Ban Nha và
Pháp xâm lược, rồi để mất
thuộc địa lớn nhất là
Brasil, dẫn đến sự mất ổn định về chính trị và tiềm năng kinh tế cũng như sự giảm sút sức mạnh toàn cầu trong suốt
thế kỷ XIX. Năm
1910,
chế độ quân chủ bị lật đổ, nền
cộng hòa được thành lập và sau đó là chế độ
độc tài. Với
cuộc Chiến tranh Thực dân Bồ Đào Nha và
cuộc đảo chính Cách mạng Hoa cẩm chướng vào năm 1974, nền độc tài bị lật đổ ở
Lisboa và Bồ Đào Nha trao trả những tỉnh hải ngoại cuối cùng (
Angola và
Mozambique). Việc trao trả
Ma Cao cho
Trung Quốc vào năm 1999 đánh dấu kết thúc một
đế quốc thực dân tồn tại lâu nhất. Bồ Đào Nha để lại ảnh hưởng sâu sắc về văn hoá và kiến trúc trên toàn cầu, và một di sản về ngôn ngữ với trên 250 triệu người nói tiếng Bồ Đào Nha.Bồ Đào Nha có nền kinh tế tiến bộ với thu nhập cao và tiêu chuẩn sinh hoạt cao.
[9][10] Đây là quốc gia có
chỉ số hoà bình cao thứ ba trên thế giới vào năm 2016
[11] và là một trong 13 quốc gia
bền vững nhất vào năm 2017,
[12] duy trì hình thức chính phủ
cộng hoà bán tổng thống nhất thể[13] Bồ Đào Nha là thành viên sáng lập của
NATO và
Cộng đồng các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha, và cũng là một thành viên của nhiều [[tổ chức quốctế]] khác như
Liên Hiệp Quốc,
Liên minh châu Âu,
Khu vực đồng euro, và
OECD.